Krediet

Ik zit al een tijdje met een probleem. Ik weet niet hoe ik het moet uitleggen.
Toen wij ons huis kochten, leenden wij een paar ton van de bank. We hadden namelijk niet zoveel cash op zak. Net zoals de meesten van ons dat niet hebben. Mijn bank had het wel.

Althans, dat dacht ik. Want de bank gaf mij het geld in bruikleen. Daarvoor betaal ik nu een forse rente. Het is maar vijf procent, maar over de looptijd betaal ik zo bij elkaar ruim twee maal het geleende bedrag. Zo zij het. Want de bank had het geld wel, en ik niet.

Maar nu begrijp ik dat mijn bank het geld strict gesproken ook niet had. Dat kwam niet alleen omdat het de Fortis bank was. ABN, ING, RABO of vrijwel welke andere bank ook. Alle banken samen hadden dat geld wat ik ging lenen eigenlijk ook niet.

En dat komt niet door de kredietcrisis. Want die was er toen nog niet. Welnee.

Het komt door de manier waarop een bankbalans werkt. Banken kunnen namelijk nieuw geld maken. Helemaal uit het niets, lijkt het.

Dat gaat namelijk zo. Als je je geld naar de bank brengt, om te sparen, dan belooft de bank dat je dat elk moment mag opnemen. Zelfs als je je geld vast zet, kun je er meestal wel bij. Zij het dat het iets langer duurt, en dat je misschien een boete moet betalen. Jouw geld blijft jouw geld. Of niet?

De bank gebruikt jouw gestalde geld namelijk tegelijkertijd ook om uit te lenen. Degene die het leent mag het gebruiken, maar jij ook. Dus het geld is er dan eigenlijk twee keer.

Nog een keer. Ik spaar honderd euro bij de bank. Mijn vrouw leent diezelfde honderd euro van de bank. Ik besluit mijn honderd euro toch maar weer op te nemen. Nu heeft mijn vrouw honderd euro, en ik ook. Samen hebben we nu twee keer zo veel in handen als er eerst was. Het zelfde geld is er nu twee keer.

Of eigenlijk is het meeste geld er nog wel meer keren. De meeste mensen brengen hun geld namelijk naar een grote bank. Dus stel dat ik mijn hypotheek leen van jouw geld, en daarmee mijn huis betaal. De verkoper van het huis krijgt dat geld, en brengt het ook weer naar de (zelfde) bank. Die bank ziet dat geld dan als een nieuw deposito, dat hij ook weer kan uitlenen. Zo is het zelfde geld er al drie keer.

Dat mag bij ons wettelijk zo maar door gaan tot het geld ongeveer twaalf keer is uitgeleend.
En nog steeds mag iedereen zijn bankconto opnemen.

Hoewel de bank natuurlijk liever heeft dat je pint. Want wettelijk gezien valt de bank om als hij meer dan twaalf keer heeft uitgeleend dan hij in kas heeft. Dat gebeurt ook als te veel mensen tegelijk hun geld komen opnemen. Dan wordt die kas kleiner, en het uitgeleende aandeel dus groter. Dus in de praktijk is jouw geld op de bank dan toch niet meer helemaal van jou.

Banken mogen doen alsof zij geld hebben om uit te lenen. Wij niet.
Banken mogen rente daarover berekenen. Wij niet.
Beetje raar eigenlijk.

Banken zouden theoretisch het risico over dat nieuw gecreëerde geld moeten dragen.
Maar nu het systeem crasht, kunnen zij dat blijkbaar niet.

Is het nu de bedoeling dat wij dat geld, dat er eerst niet was, aan de bank gaan geven om de klap op te vangen? Mogen wij dan ook net doen, alsof we het geld hebben?
En dan liefst zonder dat we het dan weer bij een willekeurige bank lenen – die het eigenlijk ook niet heeft?


Bronnen o.a.:
Joseph E. Stiglitz, John Driffil; Economics, 1993-e.v.
http://en.wikipedia.org/wiki/Fractional_Banking