Baltsdagen

Het is koud op straat, en mistig. Ijs kraakt in de grachten, flarden wit waaien door de straten. De panden van Haarlem worden er alleen maar mooier door. Wat een rijkdom stralen die 16e, 17e en 18e eeuwers uit. Toen was het misschien nog protserig, maar nu doet zelfs de goedkope kerstverlichting niet af aan hun schoonheid.

Altijd als het Kerstfeest nadert is het alsof de tijden samensmelten. Alsof Charles Dickens' 19e eeuw dichterbij komt, en de schaatsers uit de prentjes van de Gouden Eeuw zo konden opduiken om de hoek. Soms is het zelfs een beetje alsof de toekomst dichterbij komt, vooral als je in de winkels kijkt waar blote jurken die niet zouden misstaan in Barbarella worden gedragen door trendy etalagepoppen. En de strakke design-interieurs van sommige restaurants doen ook juist in deze tijd heel futuristisch aan. Zwart, rood, wit en verlicht door lopende lichtjes.

Veel mensen werken in deze tijd extra hard om nog even de laatste dagen voor Kerst alles rond te hebben. De heren en dames des huizes bereiden hun veelgangendiners voor voor de familie. Welke familie is natuurlijk elk jaar weer een inzet van discussie – de jouwe of de mijne? Gelukkig zijn er tenminste twee kerstdagen. Singles vieren kerst bij elkaar, of alleen.

Maar wie en waar je ook bent, je viert Kerst wel in sexy outfit, als je de etalages mag geloven. Een prachtige Kerstrode jurk met flamengokrullen, die beter staat op het model op de foto dan op de paspop. Het is dan ook geen goed voorziene en ook een wat houterige dame, die mevrouw pop. Of een sexy black dress en dan wel klein natuurlijk, want dan zie je ook meer huid. Of een diep uitgesneden witte of met goud afgezette jurk. Wel lang over de benen maar met veel bloot bij de schouders. Er is een hele aparte modelijn speciaal voor Kerst ontworpen.

Is het eigenlijk niet veel te koud voor zulke blote mode? Wanneer draag je dat dan? Op dat ene Kerstdiner? Dan moet je in elk geval flink stoken. Voor de herenmode is het al niet veel anders. De tuxedo's en pakken zijn feestelijk, maar echt warm komen ze niet over. Is het tegenwoordig niet meer koud in de winter, of wordt er vast ingespeeld op de versnelde opwarming van de aarde?

En veel van de te koop aangeboden kleding kun je echt alleen maar rond Kerst dragen. Want in andere dagen van het jaar zijn deze kleuren rood en zwart in combinatie met gouden randjes toch echt te communistisch of te nationaal-socialistisch. Of op zijn minst veel te Kerstig. En dat draag je echt niet op een ander moment, want dat staat natuurlijk stom. Dat is best een beperkte gelegenheid voor kledingssetjes van op zijn minst enkele honderden euro's. Kans is dat het volgend jaar alweer helemaal uit is, en dan heb je toch weer een nieuw nodig. Met misschien een warm vestje er bij.

Ik mijmer wat weg bij het zien van al dat bloot in de etalages en op affiches. Is Kerst soms stiekem een “mating season”? Zijn dit de de meest geschikte dagen om te vrijen en kinderen te maken? Of op zijn minst om een nieuwe partner (of een bestaande partner opnieuw) aan de haak te slaan? Dat is toch niet precies wat ik me van Kerst herinner. Wel weet ik dat het een heidens feest is om de terugkomst van de zon te eren. Met Kerst kun je immers wel met zekerheid stellen dat de dagen weer langer aan het worden zijn na kortste dag 21 december.

Toch word ik nieuwsgierig. Stel nu eens dat er inderdaad meer gevreeen wordt rond de Kerst. Stel nu dat al die opwindende Kerst-galakledij, strakke vrolijke Tuxedo's, blote lange jurken in stemmig rood en zwart, en niet te vergeten sexy Kerst-lingerie ook echt gebruikt worden. Dat zou niet eens zo heel vreemd zijn, want zoveel anders is er nu ook weer niet te doen op deze feestdagen. Behalve dan kadootjes uitpakken, op de bank hangen en in de keuken staan. Voor het echte eten zit iedereen toch altijd veel te vol. Dus er is best nog tijd over voor andere leuke dingen.

Later probeer ik op internet te komen aan geboortecijfers per maand. Als er gedurende de feestdagen in december inderdaad meer aan procreatie wordt gedaan, zou je ook meer kinderen verwachten in september. Is dat zo? Naarstig zoek ik naar de cijfers van Nederland en Belgie. Nee. Zo op het eerste gezicht niet. Misschien dat er vroeger een geboortepiek lag in september, maar nu ligt die piek eerder in juni en juli. Misschien zitten mensen met kerst ook te vol voor andere dingen dan eten.

Wel blijkt er een oud gebruik in onder andere Nederland en Duitsland te zijn, dat de schoorsteenveger langskomt rond oud en nieuw, en er voor zorgt dat de vrouwen weer vruchtbaar worden. Zou daar onze zwarte piet ook vandaan komen? Zwarte piet die door de schoorsteen komt om te zorgen dat je vrouw weer kindjes krijgt. Het klinkt mij toch niet in de oren als iets wat mijn bedoeling zou zijn.

Dus er is wel iets met de feesten rond de jaarwisseling en vruchtbaarheid. Maar wat? Ik kijk nog eens goed naar al die mooie jurken. Het moet wel om een erg speciale gelegenheid gaan. Dat kan toch niet alleen commercieel belang zijn?

Jokken

“Papa”, vraagt mijn dochtertje van vier, “heb ik gejokt?”

Wat een vreemde vraag denk ik even. En dan besef ik dat Sinterklaas er aan komt. Sint Nicolaas, die met de zak vol lekkers en zijn zwarte piet met roe langs gaat komen. Als je zoet bent geweest word je beloond, en als je stout bent geweest krijg je straf.

Jokken is natuurlijk stout. Jokken mag niet. Mijn dochtertje zit op een protestant christelijke school, dus daar zal het nog wel zwaarder tellen misschien. “Natuurlijk heb je niet gejokt” hoor ik mijn vrouw zeggen “waarom vraag je dat eigenlijk?”. Gelukkig. Wat een lieve mama.

Intussen verkeer ik in gewetensnood. Want ik heb wel gejokt. Ik heb gejokt tegen mijn dochter dat Sinterklaas bestaat. Dat hij bestaat als een uniek, levend iemand die 's nachts kadootjes in haar schoen komt doen. Heel paradoxaal. We leren onze kinderen dat je niet mag jokken, omdat ze anders op hun donder krijgen van een paar lui wiens eeuwig bestaan wij met z'n allen bij elkaar jokken. Piet Hypocriet en Klaas Liegebaas. Lekker zo.

Hoe moet ik dat aan haar uitleggen? Op een dag komt ze er achter dat Sinterklaas niet bestaat. Waarschijnlijk zal ik het zelf vertellen. Als zij mij tenminste niet op een dag gaat zeggen: “papa, Sinterklaas is niet echt hoor”. Misschien weet ze het zelfs al. Moet ik dan echt gaan zeggen dat jokken fout is?

Die avond schrijft mijn vierjarige een brief aan de goedheiligman. Helemaal zelf, op rood papier. Niet dat ik helemaal begrijp wat ze schrijft, maar het zijn echte letters die echte woorden vormen. Kris kras over het papier, met een paar mooie tekeningen er bij. Ik ben beretrots wat ze zo vroeg al kan. Bij de brief doet ze een appel, speciaal uitgezocht in de winkel voor het paard van Sinterklaas: Amerigo. Amerigo heeft ze in de stad gezien en geaaid. Het brave beest was daar uitgenodigd door de gezamelijke winkeliers natuurlijk, want Klaas is wel commercieel.

Als mijn dochter slaapt ontcijferen haar pa en ma de brief.
“Goed he?”, roept pa.
“Zo lief!” roept ma.
“Maar wat wil ze hebben?”
“Geen idee. Is dat een kasteel?”
“Wil ze een kasteel?”
“Waar halen we dat vandaan op de zaterdagavond?”
Pas na een tijdje dringt tot ons door dat dochterlief misschien niet specifiek iets terug wil. Ze wil gewoon iets geven aan dat lieve paard. Een appel en een zelf geschreven brief aan Sint en Piet.

“Jokken is net zoiets als liegen, maar dan minder erg” leg ik mijn vierjarige de volgende ochtend uit. “Als je jokt of liegt vertel je iets waarvan je weet dat het niet waar is. Maar liegen is als je dat gemeen bedoelt, en jokken bijvoorbeeld als je alleen een grapje maakt”. Ze luistert aandachtig naar wat concrete voorbeelden die ik probeer te geven. Ik geloof dat ze het een beetje begrijpt. Foppen komt later ook aan bod. Leuk foppen als een verassing, en flauw foppen als een stomme grap. Nu het begrip fantaseren nog.

Jokken is niet zo erg. Soms zelfs wel goed, of in elk geval minder schadelijk dan de harde “waarheid” vertellen. Maar valt het jokken over Sinterklaas daar nu ook onder? Ik weet het nog steeds niet.