Dollars

“Maar wie bedoel je dan?”
“De Verenigde Staten van Amerika”
“Ik wist niet dat hele landen ook op de beurs konden staan?”
“Nee. Ik bedoel hun Federal Reserve.”
“Hun wat?”
“De centrale bank van Amerika, zeg maar. Die heeft heel veel geld ter beschikking, maar eigenlijk ook enorme schulden aan de rest van de wereld.”
“Dat weet ik toch niet?”

Tja. Daar heeft mijn vrouw wel een belangrijk punt.
Dat weet natuurlijk niet iedereen. Misschien de meeste mensen wel niet. En dat heeft dan niets te maken met hoe slim ze zijn. Want economisch nieuws is best vaak saai. Of onbegrijpelijk. Of allebei.

In mijn vorige column dacht ik een verschrikkelijke conclusie getrokken te hebben. Ik beschuldigde impliciet een van de machtigste landen ter wereld van de huidige beurscrisis. Ik was namelijk op zoek naar een partij die de beurs zo negatief zou willen beinvloeden als nu gebeurt, en het bovendien zou kunnen. Terwijl ik schreef, kon ik maar aan één echte kandidaat denken.
De centrale bank van de V.S.
Ook niet leuk. Wil ik die arme regering Bush, die al zoveel te verduren krijgt, een beetje ontzien, en dan kom ik toch bij hen uit.

Dus ik schreef het maar niet op. Wie weet vergeet je een andere partij die er veel meer baat bij heeft. En in een rechtbank was mijn redenering toch onvoldoende geweest. Laat lezers maar zelf conclusies trekken en nadenken. Ik heb het geweten. “China”, “Arabische banken”, “hunnie”. Nee. Die bedoelde ik niet.

Waarom ik dan juist aan de “Fed”, de Federal Reserve denk? Er zijn natuurlijk meer grote banken die de beurskoersen kunnen sturen, omdat zij zoveel aandelen in handen kunnen hebben. Dat is waar. Er zijn er meer die de beurs kunnen laten inklappen, en hele banken failliet laten gaan. Maar alleen een partij die ook echt geld nodig heeft, of binnenkort nodig gaat hebben, neemt zo een krankzinnige, onprettige actie.

En de VS gaat veel geld nodig hebben. Niet omdat hun beurs is ingeklapt. Maar wel omdat ze heel lang, heel veel te veel dollars hebben uitgegeven. En die dollars zijn nu onderweg terug.

Nee, ik wil niet de zoveelste zijn die zegt dat de Amerikaan te veel heeft geconsumeerd. Dat is natuurlijk wel zo. Maar dat is niet omdat de gemiddelde Amerikaan slecht van inborst is, want dat is hij of zij niet. Dat te veel uitgeven is gewoon omdat het kon.

Na de tweede wereldoorlog was de wereld namelijk een puinhoop. Er moest heel veel opnieuw opgebouwd worden. En er was op dat moment maar een enkele munt die zo betrouwbaar was, dat hij gebruikt kon worden om een betrouwbare nieuwe wereldeconomie mee op te bouwen. Dat was de dollar. Want hoe veel de VS ook in de oorlog had gestopt, hun eigen grondgebied was vrijwel onaangetast gebleven. Hun economie was als enige nog echt in tact. De VS kon tenminste borg staan.

En dus werd de dollar in feite de wereldmunt. Dat werd nog eens versterkt omdat al snel was afgesproken dat ruwe olie alleen voor dollars zou worden verkocht. Als je als land olie wilde kopen, had je dollars nodig. Als je hulp van Amerika wilde, dan had je dollars nodig. Dus elk land deed zijn best om een grote dollar-voorraad aan te leggen. En die kreeg je alleen door (indirect) aan de VS diensten, grondstoffen en produkten te leveren. Want er is maar één partij die dollars mag laten drukken, en dat is de centrale bank van de VS. De Federal Reserve, dus.

Heel lang gaf Amerika zo heel veel dollars uit die nooit in het thuisland terugkwamen. Die dollars verdwenen in buitenlandse dollar-reserves. Die kwamen in handen van bijvoorbeeld arabische oliebaronnen of chinese speelgoedfabrikanten, maar vooral ook in grote europese of aziatische banken. Ze werden zelfs gebruikt om te handelen buiten Amerika om, als tussen-valuta, of als “betrouwbaar” internationaal – zwart en wit - geld. Vaak genoeg heb ik in een derde wereldland gestaan, waar ze liever dollars dan hun eigen valuta wilden. Dollars waren goed.

Amerika hoefde eigenlijk nooit echt te werken voor die dollars die niet thuis terugkwamen. Die waren een keer gedrukt voor de Federal Reserve, uitgegeven, en dat was het dan. Het was als het ware gratis extra geld.

Tot op een dag de euro werd ingevoerd. Toen ontstond in een klap een nieuwe sterke munt die zou kunnen concurreren met de dollar. Sommige OPEC-leden boden prompt aan ook hun olie in euro's af te rekenen. Zoals Iraq, Iran en Venezuela. Dat viel een tikje verkeerd bij de VS.

Maar ergens hadden deze landen natuurlijk wel een punt. Waarom zou je alles met dollars doen als je ook andere keuzes hebt? En bovendien, iedereen had al zoveel dollars, nu wilden ze wel eens een nieuwe munt gaan verzamelen. De dollar werd minder interessant om te houden. Al die opgepotte dollars, van alle landen in de wereld, waren nu ineens wel terug op weg naar de VS.

Nu is het normaal de taak van de Federal Reserve om die dollars die terugkomen op te kopen. Op die manier voorkomt de Federal Reserve dat de waarde van de dollar te veel daalt. Maar dan moet de Fed daar wel tegenwaarde voor hebben. Euro's. Of Yen. Of goud. Of desnoods staatsobligaties van de VS. En zo veel heeft de Fed helemaal niet meer, en ook nooit gehad.*

Ik zie hem al, de arme Bernanke, directeur van de Fed op dit moment. “Misschien wilt u wat verse dollars? Die kan ik wel drukken!” Nee. “Ik kan echt niets voor die dollars bieden. Misschien kunt u er nog wat aandelen van kopen? Ik heb nog een kennis met wat afgeleide produkten, gebaseerd op waardeloos vastgoed. Oh, die wilt u ook niet meer? Die had u al en die wilt u ook kwijt? Wilt u een leuke investering in Iraakse olie dan? Oh, de olieprijs zakt ook weer? Oh jeee...”

Dus die vrije dollars gaan op de vrije markt. En aangezien niemand ze meer wilde, want iedereen had ze al, begon de prijs van de dollar al aardig te zakken. Zeker ten opzichte van de olieprijs. Maar ook ten opzichte van de euro en de yen. Misschien was de dollar al op weg naar een vrije val zonder eind. Met een beetje pech zou de rest van de wereld dan in één keer de VS kunnen leegkopen.

En toen ineens... klapten beurzen wereldwijd in, vielen hele investeringsbanken om, en niemand snapte meer waar ie nu precies in geinvesteerd had. Ja, het geld kwam niet meer terug. Dat was wel duidelijk. Daarom moeten al die banken en Wall Street nu ook “gered” worden.

Natuurlijk is het dan nog niet gezegd dat de Federal Reserve daar achter zit. Dat weet ik ook wel. Maar ondanks alle zakkende AEX-en doet het aandeel Federal Reserve het nu wel goed. Want hun aandeel: de dollar, die stijgt ineens weer.

bronnen o.a.:

en.wikipedia.org/wiki/Petrodollar
en.wikipedia.org/wiki/Eurodollar
en.wikipedia.org/wiki/Federal_Reserve_Bank
Petrodollar Warfare, 2005, William Clark

* Natuurlijk ben ik dan nieuwsgierig hoeveel vrije dollars er dan ongeveer buiten de VS rondzwerven. Maar dat blijkt nog niet zo makkelijk te vinden te zijn. Niet omdat het niet bijgehouden wordt, maar omdat de Fed, die het bijhield, het niet meer openbaar maakt sinds maart 2006. Ik zou het bijna typisch noemen. Maar laten we aardig blijven. Je kunt dan alleen schatten op basis van andere cijfers, zoals de reserves die andere landen openbaar maken. Maar daar zitten compleet vrije fondsen van Arabische prinsen of Hedge Funds dan natuurlijk niet bij. Ach ja. Kijkend naar de Wikipedia-lijsten loopt het in elk geval in de duizenden miljarden.

Let overigens op dat de nationale schuld van de VS die op de "debt clock" staat niet precies hetzelfde is. Dat is de schuld van de gemeenschap/staat aan andere partijen, dus buitenland, binnenland en Fed.

zie o.a.:
www.ny.frb.org/aboutthefed/fedpoint/fed49.html
themessthatgreenspanmade.blogspot.com/2005/11/repos-and-eurodollars-in-stealth-mode
en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_foreign_exchange_reserves

Profijt

“Petje af trouwens”, zegt een bevriende collega, “toen je de beurs al jaren terug een piramidespel noemde had je gelijk. Nu de beurs instort heb ik het al verschillende experts zien zeggen.” Afgelopen week is de Ijslandse economie ook ingestort. “Dat had je goed gezien, dat die economie verrot was,” sms-t een andere vriend. De complimenten zijn fijn. Maar of ik nu blij moet zijn dat ik gelijk krijg, weet ik eigenlijk niet.

De afgelopen weken is de kredietcrisis naar een nieuw hoogte-, of eigenlijk dieptepunt aan het bewegen. De ene na de andere bank valt (bijna) om, beurzen verliezen 8% indexwaarde per dag en krantenkoppen zijn bijna even paniekerig als de investeerders waarover ze schrijven. Hele landen vallen zelfs om. Want Ijsland, dat compleet van importen afhankelijk is, weet nu al helemaal niet meer wat ze zouden moeten exporteren om te overleven. Hoge rente kunnen ze in elk geval niet meer bieden, want het geld van hun nieuwe bank Icesave is al op.

Volgens de media is het paniek. Paniek met een grote P. “Investeerders panieken te veel,” schrijven de kranten, “en daarom stort ons financiele stelsel in.” Dat zij zelf in de paniek bijdragen schijnt er verder niet toe te doen. Want als je in de paniek schiet doe je nu eenmaal domme dingen, en dan gaat het mis.

Maar wie zijn die paniekende investeerders eigenlijk? Want ze panieken wel heel erg. Aandelen in noodlijdende banken en andere paketten worden in grote getale aangeboden, en dat drukt natuurlijk hun prijs. Dat heet dan markt-mechanisme. Als ergens te veel van wordt aangeboden, wil niemand het hebben. Jammer genoeg is de eigendom van aandelen nogal geheim, dus wie precies wat doet is niet echt duidelijk. Mij in elk geval niet.

Wie zouden het dan kunnen zijn? Ik kan natuurlijk de beurzen gaan bellen om te vragen, maar als ik al iemand aan de lijn krijg die meer weet, denk ik niet dat die zijn beursgeheimen gaat vertellen. Misschien nog net aan onze minister van financieen, of aan de rechtbank. Niet aan mij.
Dus net als de meeste mensen tast ik in het duister. Fijn.

Toch kan ik me niet zo goed voorstellen dat een investeerder gauw zijn aandelen gaat verkopen als de beurs zo hard instort. Tenminste, als je je kunt veroorloven om de aandelen vast te houden. Reken maar uit. Als je met zijn allen in paniek gaat verkopen, daalt de prijs alleen maar verder, want dan wordt het aanbod te groot. Dan kun je beter even wachten tot de prijs weer wat stijgt omdat het te grote aanbod weer wat afneemt, en dan pas mondjesmaat aanbieden. Of je houdt het vast, er op vertrouwend dat de prijzen wel weer omhoog gaan, al duurt het even. Met zijn allen panieken is ongeveer het domste wat je kunt doen.

Dan kan ik me maar twee redenen voorstellen waarom je als handelend investeerder wel je aandelen zou dumpen. Of je moet wel, omdat je anders morgen failliet gaat bijvoorbeeld, of je verwacht er op de een of andere manier toch profijt van te trekken.

Dat je als bank dreigt failliet te gaan, en daarom moet verkopen, dat zou kunnen. Het lijkt me erg lastig als je kwartaalcijfers niet uitkomen omdat je aandeel te laag staat. Dan zou ik ook wel bij andere banken, de centrale bank, of zelfs de overheid aankloppen. Help! Hebben jullie nog wat geld?

En profijt trekken, dat kan ook. Want er zijn allerlei constructies waarbij je op de beurs winst kunt maken uit andermans verlies. “Short selling”* heet dat dan meestal. Je speculeert er dan op dat het aandeel zakt, en als het zakt, dan heb jij winst.

Het leukste wordt het natuurlijk als je dan ook zelf kunt beinvloeden wat het aandeel gaat doen. En dat kan als je heel veel aandelen in handen hebt. Die zou je dan allemaal tegelijk kunnen dumpen, en dan zakt de prijs lekker. Daar verdien jij dan weer aan.

Ja, inderdaad. Dat doe je natuurlijk nooit met je eigen aandelen. Maar met andermans aandelen...
Uitermate onverantwoord natuurlijk. Krijg je een slechte naam van. Als men uitvindt dat jij het doet, tenminste. Dan moet je jezelf dus goed verbergen. En daar is dat beursgeheim dan toch weer handig voor. Dan moet je werken via schimmige BV's. Dat soort schimmige BV's komt nu ook bovendrijven. Maar wie financiert die BV's dan?

Wie zou er indirect zo veel aandelen in handen kunnen hebben, dat je hele banken kunt laten omvallen? Wie zou er zo rijk kunnen zijn? En wie zou er zo rijk kunnen zijn dat je dat meerdere keren kunt doen? Als er eenmaal een kettingreactie op gang komt gaat het wellicht sneller. Gecombineerde hedge funds? Andere grote banken? Pensioenfondsen? Staatsbanken?

Het moet in elk geval iemand zijn die blijkbaar denkt nog heel veel geld meer nodig te hebben. Want als je al zo rijk bent, en je hebt nog niet genoeg, dan moet je wel desperaat zijn. Misschien als je een hele grote schuld hebt. Wie heeft er zo een enorme schuld? En aan wie dan?

Een schuld aan de rest van ons misschien? Een heel erg grote speler met een enorme schuld aan de rest van de wereld. Wie is dat?

Ik schrik eigenlijk als ik dit opschrijf. Want ik heb eigenlijk best een idee wie die partij zou kunnen zijn. En als dat waar is, dan is het misschien niet eens het allerslechtste wat ze kunnen doen. Ook voor ons allemaal.

Ik mijmer er nog steeds over door als ik met mijn vijfjarige dochter in de trein zit. Als ze wil weten waarover ik zit te peinzen, probeer ik dan toch maar in kindertaal uit te leggen over de bankencrisis. Een medepassagier begint te grijnzen. Hoe redt deze papa zich hier uit?
“Een bank is een plek waar we ons geld heen brengen. Dan beloven zij er op te passen, en daar geven zij dan ook een beetje meer geld voor terug. Maar nu zijn sommige banken heel erg geschrokken. Want het geld is ineens weg. Ze weten niet waar het is gebleven.”
Haar ogen beginnen te sprankelen. Ze weet het antwoord. Enthousiast roept ze: “Boeven!”
Ik lach. Misschien heb ik al teveel met haar gepraat.



Bronnen o.a.:
en.wikipedia.org/wiki/Short_selling
Guido Giacomo Preparata, Conjuring Hitler, 2005


* “Short selling” is ingewikkelde materie. Maar heel kort door de bocht kun je het als volgt zien. Je kunt bijvoorbeeld aandelen voor een weekje huren, en daar dan mee speculeren. De winst op het aandeel is dan (deels) voor jou, en je krijgt aan het einde van de termijn een afgesproken prijs voor je gehuurde aandelen terug. Als jij die gehuurde aandelen dan snel verkoopt, de waarde van het aandeel zakt, en je koopt ze weer goedkoper terug voor je ze terug moet geven aan de verhuurder, dan is het verschil in prijs jouw winst. De oorspronkelijke verhuurder van de aandelen zal dat geen goede grap vinden, maar dat hoort bij het risico.

Het recent genationaliseerde Fortis was inderdaad een van de grotere verhuurders van aandelen. Mellon en JP Morgan Chase, die mogelijk als eerste "gered" gaan worden met een financiele injectie in de VS, zijn twee andere grote uitleners.