Dollars

“Maar wie bedoel je dan?”
“De Verenigde Staten van Amerika”
“Ik wist niet dat hele landen ook op de beurs konden staan?”
“Nee. Ik bedoel hun Federal Reserve.”
“Hun wat?”
“De centrale bank van Amerika, zeg maar. Die heeft heel veel geld ter beschikking, maar eigenlijk ook enorme schulden aan de rest van de wereld.”
“Dat weet ik toch niet?”

Tja. Daar heeft mijn vrouw wel een belangrijk punt.
Dat weet natuurlijk niet iedereen. Misschien de meeste mensen wel niet. En dat heeft dan niets te maken met hoe slim ze zijn. Want economisch nieuws is best vaak saai. Of onbegrijpelijk. Of allebei.

In mijn vorige column dacht ik een verschrikkelijke conclusie getrokken te hebben. Ik beschuldigde impliciet een van de machtigste landen ter wereld van de huidige beurscrisis. Ik was namelijk op zoek naar een partij die de beurs zo negatief zou willen beinvloeden als nu gebeurt, en het bovendien zou kunnen. Terwijl ik schreef, kon ik maar aan één echte kandidaat denken.
De centrale bank van de V.S.
Ook niet leuk. Wil ik die arme regering Bush, die al zoveel te verduren krijgt, een beetje ontzien, en dan kom ik toch bij hen uit.

Dus ik schreef het maar niet op. Wie weet vergeet je een andere partij die er veel meer baat bij heeft. En in een rechtbank was mijn redenering toch onvoldoende geweest. Laat lezers maar zelf conclusies trekken en nadenken. Ik heb het geweten. “China”, “Arabische banken”, “hunnie”. Nee. Die bedoelde ik niet.

Waarom ik dan juist aan de “Fed”, de Federal Reserve denk? Er zijn natuurlijk meer grote banken die de beurskoersen kunnen sturen, omdat zij zoveel aandelen in handen kunnen hebben. Dat is waar. Er zijn er meer die de beurs kunnen laten inklappen, en hele banken failliet laten gaan. Maar alleen een partij die ook echt geld nodig heeft, of binnenkort nodig gaat hebben, neemt zo een krankzinnige, onprettige actie.

En de VS gaat veel geld nodig hebben. Niet omdat hun beurs is ingeklapt. Maar wel omdat ze heel lang, heel veel te veel dollars hebben uitgegeven. En die dollars zijn nu onderweg terug.

Nee, ik wil niet de zoveelste zijn die zegt dat de Amerikaan te veel heeft geconsumeerd. Dat is natuurlijk wel zo. Maar dat is niet omdat de gemiddelde Amerikaan slecht van inborst is, want dat is hij of zij niet. Dat te veel uitgeven is gewoon omdat het kon.

Na de tweede wereldoorlog was de wereld namelijk een puinhoop. Er moest heel veel opnieuw opgebouwd worden. En er was op dat moment maar een enkele munt die zo betrouwbaar was, dat hij gebruikt kon worden om een betrouwbare nieuwe wereldeconomie mee op te bouwen. Dat was de dollar. Want hoe veel de VS ook in de oorlog had gestopt, hun eigen grondgebied was vrijwel onaangetast gebleven. Hun economie was als enige nog echt in tact. De VS kon tenminste borg staan.

En dus werd de dollar in feite de wereldmunt. Dat werd nog eens versterkt omdat al snel was afgesproken dat ruwe olie alleen voor dollars zou worden verkocht. Als je als land olie wilde kopen, had je dollars nodig. Als je hulp van Amerika wilde, dan had je dollars nodig. Dus elk land deed zijn best om een grote dollar-voorraad aan te leggen. En die kreeg je alleen door (indirect) aan de VS diensten, grondstoffen en produkten te leveren. Want er is maar één partij die dollars mag laten drukken, en dat is de centrale bank van de VS. De Federal Reserve, dus.

Heel lang gaf Amerika zo heel veel dollars uit die nooit in het thuisland terugkwamen. Die dollars verdwenen in buitenlandse dollar-reserves. Die kwamen in handen van bijvoorbeeld arabische oliebaronnen of chinese speelgoedfabrikanten, maar vooral ook in grote europese of aziatische banken. Ze werden zelfs gebruikt om te handelen buiten Amerika om, als tussen-valuta, of als “betrouwbaar” internationaal – zwart en wit - geld. Vaak genoeg heb ik in een derde wereldland gestaan, waar ze liever dollars dan hun eigen valuta wilden. Dollars waren goed.

Amerika hoefde eigenlijk nooit echt te werken voor die dollars die niet thuis terugkwamen. Die waren een keer gedrukt voor de Federal Reserve, uitgegeven, en dat was het dan. Het was als het ware gratis extra geld.

Tot op een dag de euro werd ingevoerd. Toen ontstond in een klap een nieuwe sterke munt die zou kunnen concurreren met de dollar. Sommige OPEC-leden boden prompt aan ook hun olie in euro's af te rekenen. Zoals Iraq, Iran en Venezuela. Dat viel een tikje verkeerd bij de VS.

Maar ergens hadden deze landen natuurlijk wel een punt. Waarom zou je alles met dollars doen als je ook andere keuzes hebt? En bovendien, iedereen had al zoveel dollars, nu wilden ze wel eens een nieuwe munt gaan verzamelen. De dollar werd minder interessant om te houden. Al die opgepotte dollars, van alle landen in de wereld, waren nu ineens wel terug op weg naar de VS.

Nu is het normaal de taak van de Federal Reserve om die dollars die terugkomen op te kopen. Op die manier voorkomt de Federal Reserve dat de waarde van de dollar te veel daalt. Maar dan moet de Fed daar wel tegenwaarde voor hebben. Euro's. Of Yen. Of goud. Of desnoods staatsobligaties van de VS. En zo veel heeft de Fed helemaal niet meer, en ook nooit gehad.*

Ik zie hem al, de arme Bernanke, directeur van de Fed op dit moment. “Misschien wilt u wat verse dollars? Die kan ik wel drukken!” Nee. “Ik kan echt niets voor die dollars bieden. Misschien kunt u er nog wat aandelen van kopen? Ik heb nog een kennis met wat afgeleide produkten, gebaseerd op waardeloos vastgoed. Oh, die wilt u ook niet meer? Die had u al en die wilt u ook kwijt? Wilt u een leuke investering in Iraakse olie dan? Oh, de olieprijs zakt ook weer? Oh jeee...”

Dus die vrije dollars gaan op de vrije markt. En aangezien niemand ze meer wilde, want iedereen had ze al, begon de prijs van de dollar al aardig te zakken. Zeker ten opzichte van de olieprijs. Maar ook ten opzichte van de euro en de yen. Misschien was de dollar al op weg naar een vrije val zonder eind. Met een beetje pech zou de rest van de wereld dan in één keer de VS kunnen leegkopen.

En toen ineens... klapten beurzen wereldwijd in, vielen hele investeringsbanken om, en niemand snapte meer waar ie nu precies in geinvesteerd had. Ja, het geld kwam niet meer terug. Dat was wel duidelijk. Daarom moeten al die banken en Wall Street nu ook “gered” worden.

Natuurlijk is het dan nog niet gezegd dat de Federal Reserve daar achter zit. Dat weet ik ook wel. Maar ondanks alle zakkende AEX-en doet het aandeel Federal Reserve het nu wel goed. Want hun aandeel: de dollar, die stijgt ineens weer.

bronnen o.a.:

en.wikipedia.org/wiki/Petrodollar
en.wikipedia.org/wiki/Eurodollar
en.wikipedia.org/wiki/Federal_Reserve_Bank
Petrodollar Warfare, 2005, William Clark

* Natuurlijk ben ik dan nieuwsgierig hoeveel vrije dollars er dan ongeveer buiten de VS rondzwerven. Maar dat blijkt nog niet zo makkelijk te vinden te zijn. Niet omdat het niet bijgehouden wordt, maar omdat de Fed, die het bijhield, het niet meer openbaar maakt sinds maart 2006. Ik zou het bijna typisch noemen. Maar laten we aardig blijven. Je kunt dan alleen schatten op basis van andere cijfers, zoals de reserves die andere landen openbaar maken. Maar daar zitten compleet vrije fondsen van Arabische prinsen of Hedge Funds dan natuurlijk niet bij. Ach ja. Kijkend naar de Wikipedia-lijsten loopt het in elk geval in de duizenden miljarden.

Let overigens op dat de nationale schuld van de VS die op de "debt clock" staat niet precies hetzelfde is. Dat is de schuld van de gemeenschap/staat aan andere partijen, dus buitenland, binnenland en Fed.

zie o.a.:
www.ny.frb.org/aboutthefed/fedpoint/fed49.html
themessthatgreenspanmade.blogspot.com/2005/11/repos-and-eurodollars-in-stealth-mode
en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_foreign_exchange_reserves