Profijt

“Petje af trouwens”, zegt een bevriende collega, “toen je de beurs al jaren terug een piramidespel noemde had je gelijk. Nu de beurs instort heb ik het al verschillende experts zien zeggen.” Afgelopen week is de Ijslandse economie ook ingestort. “Dat had je goed gezien, dat die economie verrot was,” sms-t een andere vriend. De complimenten zijn fijn. Maar of ik nu blij moet zijn dat ik gelijk krijg, weet ik eigenlijk niet.

De afgelopen weken is de kredietcrisis naar een nieuw hoogte-, of eigenlijk dieptepunt aan het bewegen. De ene na de andere bank valt (bijna) om, beurzen verliezen 8% indexwaarde per dag en krantenkoppen zijn bijna even paniekerig als de investeerders waarover ze schrijven. Hele landen vallen zelfs om. Want Ijsland, dat compleet van importen afhankelijk is, weet nu al helemaal niet meer wat ze zouden moeten exporteren om te overleven. Hoge rente kunnen ze in elk geval niet meer bieden, want het geld van hun nieuwe bank Icesave is al op.

Volgens de media is het paniek. Paniek met een grote P. “Investeerders panieken te veel,” schrijven de kranten, “en daarom stort ons financiele stelsel in.” Dat zij zelf in de paniek bijdragen schijnt er verder niet toe te doen. Want als je in de paniek schiet doe je nu eenmaal domme dingen, en dan gaat het mis.

Maar wie zijn die paniekende investeerders eigenlijk? Want ze panieken wel heel erg. Aandelen in noodlijdende banken en andere paketten worden in grote getale aangeboden, en dat drukt natuurlijk hun prijs. Dat heet dan markt-mechanisme. Als ergens te veel van wordt aangeboden, wil niemand het hebben. Jammer genoeg is de eigendom van aandelen nogal geheim, dus wie precies wat doet is niet echt duidelijk. Mij in elk geval niet.

Wie zouden het dan kunnen zijn? Ik kan natuurlijk de beurzen gaan bellen om te vragen, maar als ik al iemand aan de lijn krijg die meer weet, denk ik niet dat die zijn beursgeheimen gaat vertellen. Misschien nog net aan onze minister van financieen, of aan de rechtbank. Niet aan mij.
Dus net als de meeste mensen tast ik in het duister. Fijn.

Toch kan ik me niet zo goed voorstellen dat een investeerder gauw zijn aandelen gaat verkopen als de beurs zo hard instort. Tenminste, als je je kunt veroorloven om de aandelen vast te houden. Reken maar uit. Als je met zijn allen in paniek gaat verkopen, daalt de prijs alleen maar verder, want dan wordt het aanbod te groot. Dan kun je beter even wachten tot de prijs weer wat stijgt omdat het te grote aanbod weer wat afneemt, en dan pas mondjesmaat aanbieden. Of je houdt het vast, er op vertrouwend dat de prijzen wel weer omhoog gaan, al duurt het even. Met zijn allen panieken is ongeveer het domste wat je kunt doen.

Dan kan ik me maar twee redenen voorstellen waarom je als handelend investeerder wel je aandelen zou dumpen. Of je moet wel, omdat je anders morgen failliet gaat bijvoorbeeld, of je verwacht er op de een of andere manier toch profijt van te trekken.

Dat je als bank dreigt failliet te gaan, en daarom moet verkopen, dat zou kunnen. Het lijkt me erg lastig als je kwartaalcijfers niet uitkomen omdat je aandeel te laag staat. Dan zou ik ook wel bij andere banken, de centrale bank, of zelfs de overheid aankloppen. Help! Hebben jullie nog wat geld?

En profijt trekken, dat kan ook. Want er zijn allerlei constructies waarbij je op de beurs winst kunt maken uit andermans verlies. “Short selling”* heet dat dan meestal. Je speculeert er dan op dat het aandeel zakt, en als het zakt, dan heb jij winst.

Het leukste wordt het natuurlijk als je dan ook zelf kunt beinvloeden wat het aandeel gaat doen. En dat kan als je heel veel aandelen in handen hebt. Die zou je dan allemaal tegelijk kunnen dumpen, en dan zakt de prijs lekker. Daar verdien jij dan weer aan.

Ja, inderdaad. Dat doe je natuurlijk nooit met je eigen aandelen. Maar met andermans aandelen...
Uitermate onverantwoord natuurlijk. Krijg je een slechte naam van. Als men uitvindt dat jij het doet, tenminste. Dan moet je jezelf dus goed verbergen. En daar is dat beursgeheim dan toch weer handig voor. Dan moet je werken via schimmige BV's. Dat soort schimmige BV's komt nu ook bovendrijven. Maar wie financiert die BV's dan?

Wie zou er indirect zo veel aandelen in handen kunnen hebben, dat je hele banken kunt laten omvallen? Wie zou er zo rijk kunnen zijn? En wie zou er zo rijk kunnen zijn dat je dat meerdere keren kunt doen? Als er eenmaal een kettingreactie op gang komt gaat het wellicht sneller. Gecombineerde hedge funds? Andere grote banken? Pensioenfondsen? Staatsbanken?

Het moet in elk geval iemand zijn die blijkbaar denkt nog heel veel geld meer nodig te hebben. Want als je al zo rijk bent, en je hebt nog niet genoeg, dan moet je wel desperaat zijn. Misschien als je een hele grote schuld hebt. Wie heeft er zo een enorme schuld? En aan wie dan?

Een schuld aan de rest van ons misschien? Een heel erg grote speler met een enorme schuld aan de rest van de wereld. Wie is dat?

Ik schrik eigenlijk als ik dit opschrijf. Want ik heb eigenlijk best een idee wie die partij zou kunnen zijn. En als dat waar is, dan is het misschien niet eens het allerslechtste wat ze kunnen doen. Ook voor ons allemaal.

Ik mijmer er nog steeds over door als ik met mijn vijfjarige dochter in de trein zit. Als ze wil weten waarover ik zit te peinzen, probeer ik dan toch maar in kindertaal uit te leggen over de bankencrisis. Een medepassagier begint te grijnzen. Hoe redt deze papa zich hier uit?
“Een bank is een plek waar we ons geld heen brengen. Dan beloven zij er op te passen, en daar geven zij dan ook een beetje meer geld voor terug. Maar nu zijn sommige banken heel erg geschrokken. Want het geld is ineens weg. Ze weten niet waar het is gebleven.”
Haar ogen beginnen te sprankelen. Ze weet het antwoord. Enthousiast roept ze: “Boeven!”
Ik lach. Misschien heb ik al teveel met haar gepraat.



Bronnen o.a.:
en.wikipedia.org/wiki/Short_selling
Guido Giacomo Preparata, Conjuring Hitler, 2005


* “Short selling” is ingewikkelde materie. Maar heel kort door de bocht kun je het als volgt zien. Je kunt bijvoorbeeld aandelen voor een weekje huren, en daar dan mee speculeren. De winst op het aandeel is dan (deels) voor jou, en je krijgt aan het einde van de termijn een afgesproken prijs voor je gehuurde aandelen terug. Als jij die gehuurde aandelen dan snel verkoopt, de waarde van het aandeel zakt, en je koopt ze weer goedkoper terug voor je ze terug moet geven aan de verhuurder, dan is het verschil in prijs jouw winst. De oorspronkelijke verhuurder van de aandelen zal dat geen goede grap vinden, maar dat hoort bij het risico.

Het recent genationaliseerde Fortis was inderdaad een van de grotere verhuurders van aandelen. Mellon en JP Morgan Chase, die mogelijk als eerste "gered" gaan worden met een financiele injectie in de VS, zijn twee andere grote uitleners.