En toch zijn Griekse Schulden Lucratief

Het Griekse parlement heeft eindelijk beslist. Met een krappe meerderheid. Bezuinigen moet dan maar, en verkopen van publieke instellingen ook. Zelfs al gaan Griekse burgers in grote getale al tijden de straat op in protest, en werkt de oproerpolitie overuren. Want, Griekenland kan anders haar schulden niet aflossen. Of eigenlijk, de rente daarover niet betalen. Want die rente is fors.

Op de vrije markt wordt voor een twee-jarige lening aan Griekenland nu meer dan 25% per jaar betaald. Op straat zou zo'n lening woeker heten. Alles behalve eerlijk. Zelfs de 16, 17, 18% die enkele maanden terug werd gebruikt om mee te dreigen was al onmogelijk hoog. Als je 18% op de volle 340 miljard euro schulden zou moeten opbrengen, kom je aan bijna 6000 euro rente per Griek, per jaar. Knap als je dan ook nog aan aflossen van je eigen hypotheek toekomt.

En waar gaat die rente dan heen? Naar de beleggers in Griekse schulden. Banken, hedge funds, verzekeraars, pensioenfondsen. Want die nemen de risico's, zo is het idee. De Grieken die op straat protesteren namen die risico's niet. Die dragen alleen maar de ingeschatte kosten van dat risico. Dat die hoog zijn is dan maar jammer voor ze.

Gelukkig springt Europa bij, en geeft tientallen miljarden als een goedkopere lening. De vrije markt hoeft maar een deel van de nieuwe leningen uit te schrijven. Maar, hier gebeurt iets grappigs.

Stel dat de vrije markt beleggers uitlenen tegen 20%, en dat de komende tien jaar kunnen volhouden, dan krijgen ze drie keer hun inleg terug in die tien jaar. Als ze dus met 25 miljard bijspringen, maken ze al 50 miljard van de Europese hulp op, gewoon aan rente. Als de rente opstapelt wordt het nog meer. Dus een fors deel van de bailout gaat linea recta naar de private investeerders.

Als die private investeerders nu onze pensioenfondsen zijn, dan komt het geld vanzelf bij ons terug. Wij betalen als rijkere Europeanen met onze belasting aan de Grieken. Onze pensioenfondsen vragen die bailout weer terug in de vorm van vette rente. En geen Griek die er een cent van hoeft te zien. En de echte risico's zijn met zo'n gegarandeerde bailout niet eens hoog, veel minder dan 25%. Grappig, he?

Wel jammer dat de Griek op straat er letterlijk de schuld van krijgt.

Eén Treinrit, Twee Werelden

“De vrouw en kinderen van een machinist mochten altijd, altijd gratis met de trein mee”.
Ze vertelt heel trots aan de puberende jongens die bij haar zijn. Ik denk dat ze hun oma is, hoewel het niet aan haar af te zien is dat ze die leeftijd al heeft. De jongens luisteren maar met een half oor.
“En weet je wat ik mocht? Hoorde je me? Weet je wat ik mocht? Ik mocht twee-keer-per-jaar naar Frankrijk met de trein! Zomaar!”

Ze klinkt ook alsof ze daar best een tijdje gewoond heeft. Met een licht Frans accent. De eerste jongen is al afgehaakt en verdwijnt uit mijn gezichtsveld tussen de treinstoelen. De andere zakt nog meer als een ontevreden zoutzak tegen het raam aan. Oma blijft dapper de aandacht trekken.

“Weet je dat mijn neefje pas op zijn elfde voor het eerst met de trein ging? Dus het is ook helemaal niet raar om voor het eerst met de trein te gaan als je al zo oud bent!” De jongen probeert een lichte glimlach te onderdrukken. Raak.
“Maar ik ben al bijna dertien” mompelt hij zo ontevreden mogelijk.
“Nou, je bent twaalf, en het verschil tussen elf en twaalf is niet zo groot. Dus! Helemaal niet vreemd!”
“Ik heb wel in een metro gezeten”
“Oh, echt, waar dan? In welke stad?”
“Pfff. New York.” Hij grijnst toch wel een beetje trots.
“Zooo. Niet zomaar een stad. Zal ik je een geheimpje vertellen? De laatste keer dat ik in een metro zat was in... Bangkok! Dus we hebben allebei in een wereldstad in de metro gezeten!

Het jongetje verbergt zijn tevreden grijns.

Ik vraag me intussen af hoe dit joch al bijna dertien is en nog nooit in een Nederlandse trein had gezeten. Maar wel in een metro in New York. Altijd met de auto gegaan? Zijn zijn ouders dan ook zo rijk? Of heeft dat er niets mee te maken? Stel dat hij een kind van heel rijke ouders is, en altijd in de watten gelegd. Of juist in een spartaanse Mercedes, maar dan wel de beste. Dan is dit voor het eerst dat hij ziet hoe “gewone” mensen in de tweede klas reizen.

Hoe dan ook. Hij komt blijkbaar uit een heel andere wereld, dan de forensen om me heen. En veel rijken leven inderdaad ook in een heel andere wereld. Toch wel goed van oma dan, om die twee werelden een beetje dichterbij elkaar te brengen. En het zo stoer te maken.

Hoera! Nog meer Miljonairs!

Ra ra hoe kan dat nu. Afgelopen jaar zijn er wereldwijd 8,3% meer miljonairs bij gekomen. In Nederland alleen al zijn er 113000. En dat terwijl de kranten alleen maar vol staan over bezuinigingen. Hoe komen die miljonairs dan aan het geld? Het was toch overal op.

Wat voor goede dingen zouden de miljonairs voor ons allemaal gedaan hebben om zoveel geld te verdienen? Hebben ze het wel verdiend? Sommigen vast wel.

Samen hebben de miljonairs ongeveer 42 biljoen dollar aan vermogen. Dat is bijna drie keer de Amerikaanse staatsschuld. Misschien heeft de hele wereld bij elkaar wel net zoveel staatsschulden als de miljonairs aan vermogen hebben. Grappig. Zouden ze ons in één keer uit kunnen kopen.

Maar ja, ik weet niet of de miljonairs dat wel voor ons willen doen. Wie weet werkt dat helemaal niet zo, financieel. Misschien zijn ze ook wel bang dat wij niet meer willen werken, als wij geen schulden meer moeten aflossen, en geen rente betalen. Of misschien hebben ze zelf ook wel grote schulden, die ze anders niet kunnen afbetalen. Al weet ik dan niet precies aan wie.

Wat kopen die miljonairs eigenlijk wel? Mooie auto's, huizen, juwelen, exquise eten, jachten, prive vliegtuigen, antiek en kunst... Jammer, dat maak ik niet en heb ik niet. Zouden ze ook nog een filmpje of column van mij willen kopen? Zij hebben nog wel geld in deze tijd van bezuiniging. Meer broodjes van de bakker hebben ze vast niet nodig. Je kunt er maar zoveel van eten. Bakker hoef ik dan niet te worden. Ook niet voor arme mensen, want die hebben straks toch geen geld.

Of nee, wacht, misschien willen de miljonairs wel broodjes kopen voor de niet-miljonairs, om aan hen uit te delen. Om een beetje te werken aan een positief imago: “Miljonairs zijn ook o.k.”

Atoomstroom stop je niet zomaar

Angela Merkel – en andere geschrokkenen – willen toch liever niet door met atoomstroom. Dat snap ik. Want hoewel de kans op een Tsunami hier iets kleiner is, zou een atoomramp hier minstens zo erg uitpakken als nu is gebeurd in Japan. Dus de kerncentrales gaan dicht blijven in Duitsland. De enigen die daar echt niet blij mee zijn, zijn de energiebedrijven die al hebben geinvesteerd in de huidige kerncentrales.

Zoals Vattenfall (betekent in het Zweeds nota bene “Waterval” – lekker verwarrend), E.on, EnbW en RWE. Vattenfall zegt afgelopen jaar nog twee derde miljard euro in de te sluiten centrales gepompt te hebben. Ongeveer de helft van een kwartaalwinst van het bedrijf. Natuurlijk, als hun centrales niet door mogen hoeven ze ook geen uranium-belasting meer te betalen. Maar dat andere geld zijn ze dan kwijt – want geen atoomstroom-inkomsten meer. En zeker geen atoomstroom-winsten. Dat vinden ze niet eerlijk. En de rechters geven hen al gelijk. Want de staat gaat met het besluit in tegen de in de grondwet vastgelegde eigendomsrechten van de energiebedrijven.

Tja. Dat is wel een probleem. Eigendom. Want de grondwet is ook heilig. Dan toch maar doorgaan? En wachten tot het een keer echt mis gaat? Kan ook.

Of vergoeden we de energiebedrijven voor hun investeringen, zelfs al kunnen wij er ook niet zoveel meer mee behalve een “Wunderwasserland speelparadijs in een oude kerncentrale” van maken? Dat zou wel kunnen, afkopen. En dat is ook waarschijnlijk het minimum waarop de energieleveranciers nu aansturen.

Waar halen we het geld dan vandaan? Omdat we al moeten bezuinigen? Tja. Dat is ook een probleem. Toch maar doorgaan dan? En wachten tot...

Ach. Als we oorlog moesten voeren, dan zouden we het geld gewoon bijdrukken. Dan zouden we de verliezen uiteindelijk wel verhalen op de verliezer van de oorlog. En als die het dan niet meer had, dan drukten we wel weer geld bij in Marshall-hulp, om ze er weer bovenop te helpen. Dus het geld blijft dan gewoon uit het niets bij gedrukt. We werken er wel voor, dat wel.

Is onze behoefte aan schone, veilige energie niet ook te zien als een oorlog? Of in elk geval als een strijd? Maar dan eentje die niet tegen iemand is, maar voor ons allemaal? Juist Duitsland snapt het nu al. Dit is wel een goede strijd.

En Wat Kosten de Commerciële Netten Ons?

De publieke omroepen kosten ons per dag, per persoon ongeveer 13,7 cent. Per gezin twee kwartjes. Reken maar uit: 800 miljoen budget, gedeeld door 16 miljoen Nederlanders, gedeeld door 365 dagen. Drie televisiezenders krijgen we daarvoor. Kost minder dan het kabelabonnement of het televisietoestel zelf. Ik was nog even vergeten te zeggen dat de radiozenders en overkoepelende organisatie ook uit die 13 en halve cent gaan. Anderhalve cent voor de radio, twee-en-half voor organisatie. En negen voor de tv.

Hogerop is bedacht dat het goedkoper moet.

Hoeveel kosten de commerciële zenders ons eigenlijk? Je kunt zeggen dat die zichzelf bedruipen. Maar dat is niet echt waar. Want die zenders halen hun budget uit advertentie-inkomsten – commercials dus – en sponsoring. Die betalen wij uiteindelijk ook, door de producten te kopen waar die tv-spots voor gemaakt zijn. Dat reclamebudget zit gewoon in de prijs van je colaatje of volksbolide verwerkt.

Dus, wij betalen ook de omzet van de commerciële zenders, met z'n allen. Voor SBS (SBS6, NET5, Veronica) was dat in 2009 14% van 2,8 miljard, dus 392 miljoen. Voor RTL was het in 2010 476 miljoen. Samen is dat 868 miljoen. Daar is dan nog niet het maken van de commercials bij geteld. Want dat betalen wij wel – indirect in de productprijzen – maar de zenders niet. Moeilijk om dat bedrag te schatten, maar ik denk dat je gerust nog eens eenzelfde bedrag kunt rekenen als wat de zenders toucheren.

Eurosport, Discovery en National Geographic vergeet ik even voor het gemak. Dat het cijfer voor SBS wat ouder is en ook Belgie betreft ook even. Maar samen kosten de commerciëlen ons dus ruw geschat rond 1,7 miljard. Op 16 miljoen Nederlanders is dat 107 euro per jaar. Of 30 cent per dag per persoon. Ruim een euro per dag per gezin. Het dubbele van de publieken. We betalen het geld alleen aan iemand anders, en op een iets andere manier.

In plaats van een omroep-lidmaatschap of kijkgeld kopen we dan af en toe een colaatje met reclame-opslag.

Omroepen Kosten Minder dan Drinkwater

Er is pas druk onderhandeld door de omroepen. Er zijn er namelijk te veel, is van bovenaf besloten. Want de omroepen kosten te veel geld. Of eigenlijk is er te weinig geld, want dat is overal ineens op. En dus is er ook te weinig om alle omroepen op dezelfde voet te blijven subsidiëren. In ieder geval moet het aantal terug. En daarom gaan omroepen samen doen, en fuseren. Want omroepen die hun best doen houden – misschien – meer over.

Maar dan, wat kosten de publieke omroepen en het hele gelaagde bolwerk er omheen de Nederlandse burger nu echt, per persoon?

Volgens het laatste cijfer dat ik kan vinden is het budget bijna 800 miljoen. Gedeeld door 16 miljoen potentiële belastingbetalers? Vijf tientjes per jaar per Nederlander. Dat is minder dan 14 cent per persoon per dag. En daar krijg je drie netten aan programma's voor. Kost minder dan het drinkwater waarmee je je bad vol gooit, 120 liter daarvan is al gauw 15 cent.

Per gezin kost de publieke televisie pakweg 50 cent per etmaal. Nog steeds drie netten aan niet commerciële keus. Veel goedkoper dan een bioscoopje. Goedkoper dan het kabelabonnement of het televisietoestel zelf. Goedkoper dan de blue ray-speler. Valt eigenlijk nog best mee, toch?

Huidig kabinet zou daar graag 200 miljoen op bezuinigen. Dat scheelt al gauw 15 cent per gezin per dag. Of twaalf en halve euro per persoon per jaar. Die krijgen we natuurlijk niet, want dat moet naar het begrotingstekort. Maar als we die nu wel terug kregen konden we daar net een DVD voor kopen, of twee in de aanbieding. Leuke compensatie, voor het wellicht verliezen van een heel televisienet.

Banken doen niet aan Monetaire Politiek

Banken doen aan geld verdienen. Ze zijn er niet in het spel om te zorgen dat onze economie gesmeerd loopt. Dat is alleen een zijeffect. Tijdens het opblazen van de bubbels helpen ze de economie, tijdens het leeglopen er van schaden ze de economie. Jammer dan. Dat is ook niet de taak van een bank.

Nee, een bank is er om geld te verdienen. Het is een bedrijf. En een bank verdient geld met rente vangen, en met premies. Niets anders. Dus de rente moet liefst zo hoog mogelijk zijn bij het uitlenen, en zo laag mogelijk bij het inlenen. En de premies moeten liefst zo hoog, zo vaak en zo veel mogelijk zijn. En de heen en weer geschoven bedragen waarover rente en premie berekend wordt moeten liefst zo groot mogelijk zijn. Want een percentage van een grotere som is ook groter. Zo simpel ligt het.

En rente verdien je over schulden. Dus voor een bank is het goed als er veel schulden zijn. Aan de bank dan, wel te verstaan. Op een aflossing verdient een bank niet. Op een rentebetaling wel.

Nu is een situatie ontstaan waarbij er veel schulden zijn. Maar niet alleen aan de bank, maar vooral ook van de bank – aan andere banken. En dat laatste schiet voor een bank niet op. Banken willen van hun schulden af. Hun schulden aan anderen dan. De schulden van anderen aan hen moeten juist blijven.

Of die schulden enigszins reëel zijn doet er niet toe. Of de schulden werkelijk betaald kunnen worden doet er niet toe. Of ze betaald worden – dat wel. Of het kan? Welnee.

Als de overheid bijspringt en bezuinigt? Prima! Als we met z'n allen ontslagen worden en toch meer moeten verdienen? Prima! Wel huizen moeten kopen en geen geld kunnen lenen? Graag! Niet het probleem van de bank.

De taak van een bank is overleven. Winst maken en verlies voorkomen. En dat doet ze zoals het nu is door de schuldenlast voor anderen zo hoog mogelijk te houden. En de rente daarover ook zo hoog mogelijk. Zo lang wij met z'n allen maar ja en amen zeggen is dat voor de bank prima.

Een bank is de eerste plaats uit op zijn eigen hachje. Dat is niet fout. Dat is logisch. Maar we moeten dan ook niet verwachten dat een bank uit zichzelf de beste oplossing voor onze gezamenlijke problemen zal aandragen. Dat is niet haar taak.

Laten we van Fair Trade een Pleonasme maken

Prachtig idee. Een van de mooie ideeën en teksten die de laatste weken allerlei reclameborden sieren. Voor een ideële, en ook commerciële instelling. Laten we van Fair Trade een Pleonasme maken.

Maar, wat is een pleonasme ook alweer? Ik ben de taal aardig machtig, maar ook bij mij duurde het toch nog een hartslag voor ik weer wist wat het betekende. Pleonasme is dat je iets dubbelop zegt. Twee keer hetzelfde. In dit geval dat Fair en Trade hetzelfde zouden betekenen. Dus eigenlijk staat er: Laten we Alle Trade Fair maken.

Misschien had ook iedereen het dan gesnapt. Ook oma van op de hoek. Ook Mien Dobbelsteen. Ook de Turkse bakker. Ook de immigrante uit Cuba – hoewel juist zij het waarschijnlijk wel wist. Ook de schilder. En ook alle andere mensen die een gewoon vak doen en vooral gewoon zijn.

Misschien verkoopt het idee dan ook wel beter. Eerlijke handel. Schone energie. Fijn leven. Als die grote “andere” bevolkingsgroep het ook mag snappen. En niet alleen de hoogopgeleide mensen met een ideaal. Want gewone mensen met wat minder opleiding hebben ook best idealen. En ze zijn ook best slim. Ze kennen alleen wat minder moeilijke woorden.

Dus voor de volgende keer: “Laten we zorgen dat alle handel echt eerlijk wordt.” Of zoiets.

Moeder van een Vriend

Er zijn heel veel mensen gekomen. De meeste ken ik niet, die komen waarschijnlijk uit de “tuin”. De volkstuintjes waar ze zo vaak mogelijk bivakkeerde, samen met haar man. Maar er zijn ook veel van mijn eigen vrienden, die kenden haar ook. Of ze zijn er nu voor haar zoon, die een goede vriend van ons is.

Ze was geliefd. Nee, ze is geliefd. Nog steeds. Want veel mensen zijn erg van slag af. En dat komt niet alleen door de fijne, voor mij onverwachte keus van muziek. Pa troost zoon. Zoon troost pa. Een meisje achter hen, ik weet niet wie, is in tranen.

Vaak dachten we wel onderling, dat het goed zou zijn als ze haar zoon los zou kunnen laten. En hij haar. Het leek soms wel alsof zij geen bestaansrecht had als ze niet voor hem kon zorgen, en hij geen bestaansrecht had als er niet voor hem gezorgd moest worden. Er ging dan ook altijd wel iets mis met hem, of met zijn gezondheid. Zo was zijn moeder weer ergens goed voor. En hij, ontslagen van alle verantwoordelijkheid, behalve een afhankelijke zoon te zijn voor zijn moeder, was ook weer ok.
Dat leek ons helemaal niet gezond. Wel heel lief. Maar niet gezond.

Nu begrijp ik dat zij haar as over zee wil laten uitstrooien. Want dan is er geen plek op het land, waar een aandenken van haar overlijden blijft. Niemand hoeft daar aan herinnerd te worden. Niemand hoeft zich schuldig, verdrietig of verantwoordelijk te voelen. Ze wist dat ze moest loslaten. Misschien was het wel een voortdurend dilemma. Voor iedereen willen zorgen, en er ook zijn – dat was zo, want de zaal zit vol. En tegelijk geen last willen zijn, los willen laten.
Volgens mij is het haar gelukt. Zorgen en loslaten. Nu wij nog.

Blokkendoos van Macht

Pia Dijkstra is vandaag boos in de krant. Ze verdenkt ons kabinet Rutte er van geheime afspraken gemaakt te hebben met de SGP. Over abortus enzo. In ruil voor stemmen en steun. “He?”, denk ik eerst even, “maar de SGP is toch helemaal niet zo groot?”.

Wat heeft Rutte daar nu aan? SGP denkt met je mee. Leuk. Maar waarom de andere kant op? De grootste partij wint,toch? En als je je aan die kleintjes wilt storen, waarom zou je dan met SGP mee gaan? Waarom dan niet met Pia en de D'66, of Groen Links, of Groen Rechts?

Je kunt toch ook leuk populistisch zijn? Of zie ik dat nu verkeerd? Maar eigenlijk weet ik inmiddels wel iets beter. Kleine partijtjes kunnen in ons blokkenstelsel van macht veel uitmaken. Want dat zijn het eigenlijk echt machtsblokken en blokjes. Een soort blokkendoos.

En bij elke stemming wint de hoogste blokkentoren. Dan kan een klein blokje dus best uitmaken, als de twee hoogste torens zonder dat blokje vrijwel even hoog zijn. Een “Swing vote”. Dat is dan stiekem een machtig klein blokje, zo ineens. De Armeens-Britse zakenman Gulbenkian bepaalde zo ooit hoe de olie van Iraq en Saudi Arabie werd verdeeld. Zelf hield hij maar 5% van de aandelen, terwijl de rest naar de nu grootste oliemaatschappijen ging. Vijf procent. Niet veel. Maar als de anderen het oneens waren kon hij besluiten welke kant het op ging. En rijk werd hij in elk geval. Maar dat is iets anders.

Natuurlijk is de macht van zo'n blokje er alleen als een partij ook echt als één blok stemt. En een coalitie, geheim of niet, werkt alleen maar als alle partijen van de coalitie ook gelijk stemmen. De hoogste toren krijg je alleen als je blokken stevig genoeg zijn, en als al jouw blokken ook aan jouw toren stapelen. Een stevige coalitie is dus zoiets als een stevige blokkendoos.

Andere blokjes in jouw doos lokken om je zin te krijgen, tegen beloftes ook hen eens te helpen is heel logisch. Ook als dat eigenlijk tegen je eigen partij-agenda in zou gaan. Moet je niet al te snel toegeven dan, natuurlijk.

Politiek kan zo belangrijker worden dan de zaak waarover gestemd wordt. Vaak zelfs. Soms vind ik dat wel jammer. Misschien politici in de blokkendoos ook wel.

Of Dijkstra gelijk geeft, weten we nu nog niet. Misschien heeft Rutte inderdaad wel afspraken gemaakt met de SGP. “Zeg eh... als jullie nou gewoon lekker met ons mee doen, en steeds voor onze voorstellen stemmen zolang ze door de Bible belt kunnen, dan eh... doen wij iets leuks voor jullie als een anti-abortus-wet voorkomt”. Dat zou inderdaad best kunnen. Misschien doet Rutte daarom inderdaad afhoudend als het abortus of ivf betreft. Houd SGP maar te vriend.

Maar het zou ook kunnen dat Rutte helemaal nog geen afspraak rond heeft. En dat hij alleen maar niet géén afspraak heeft gemaakt. Niet – geen. Dat is al bijna wel. SGP blij. VVD blij. CDA blij. PVV blij. Kabinet blij. Dijkstra boos. Maar al het er eenmaal op aankomt, dan heeft niemand een poot om op te staan. Mooi toch?