IJshuur

Stel je voor. Je bent student, en je zoekt een leuke kamer. Samen met een paar studiegenoten vind je een zoldertje. Het is niet de mooiste plek van de wereld, maar je maakt er wat van. Je kunt de huur net opbrengen. Je kunt je bed kwijt. Je kunt af een toe wat vrienden entertainen. Je kan er leven. Daar woon je. Het is zo mooi, je kunt zelfs onderling een concierge aanwijzen. Die moet natuurlijk ook de belangen van de huisbaas in de gaten houden, maar zo kun je nog eens af en toe een feestje bouwen.

En dan gaat de huisbaas failliet. Zijn zoon (die ook in het pand woont) blijkt grote schulden gemaakt te hebben, en hij moet daar voor opdraaien.

Gelukkig gooit de huisbaas jullie er niet direct uit. Maar zijn schuldeisers hebben wel een ander idee. Hij mag het geld dat even was geleend en per ongeluk vergokt op termijn terug betalen. En dat mag hij dan opbrengen door het te verdisconteren in jullie huur. Die verdubbelt dan zo ongeveer. Niet dat jullie dat kunnen opbrengen. Maar het moet toch maar. En je mag ook niet zomaar nu zelf opstappen. Het is eigenlijk wel de bedoeling dat je uiteindelijk dokt.

Niet reëel? Misschien toch wel. Ik heb het niet eens over jongeren die anti-kraak wonen, of over studenten die hun studentenzolder met een vreemde koopconstructie hebben aangeschaft. Ook zij zien nu mogelijk hun maandlasten omhoog vliegen. Dat is zo. Maar...

Nee. Ik heb het over de inwoners van IJsland.

Ook zij zijn een soort huurders in hun land. Ze maken wat van hun woonplaats. Ze brengen hun belasting op. Ook een soort huur, om jezelf eerlijk staatsburger te mogen noemen, en er legaal te zijn. En ze mogen hun volksvertegenwoordigers (of concierges) kiezen.

Maar keus over wat Landsbanki deed hadden de meesten niet. Eigenlijk bijna niemand kon daar in meebeslissen. Landsbanki ondersteunde Icesave. Icesave haalde spaargeld binnen uit Europa. Vooral uit Groot Brittannië en Nederland. Er werd met het binnengekomen geld gespeculeerd. Je zou ook kunnen zeggen, gegokt. Om aan de beloofde spaarrente plus winst te komen. En toen was het geld weg.

Spaarders boos. Nederland en Groot Brittannië boos. Die regeringen schieten deels voor om de spaarders weer gerust te stellen. Maar nu moet het kwijtgeraakte geld weer terugkomen. En aangezien Landsbanki (zoon van de huisbaas) het even niet heeft, mag de IJslandse burger (andere huurders) op termijn terug gaan betalen.

Dat lijkt me toch niet eerlijk. Ik begrijp dat in de paniek een soort “zoek het maar uit” gevoel ontstaat. Want waarom is dat geld nou ineens weg? Dat kan toch niet? Maar om nu een eigenlijk willekeurige voorbijganger of inwoner voor de falende bankbalans op te laten draaien gaat wel erg ver.

We hebben dit probleem samen. Gedupeerden, bank, inwoners van IJsland, Groot Brittannië en Nederland. Inwoners van Europa. Eigenlijk inwoners van de wereld. Want er wordt wel meer geld weg gezwendeld, weg gespeculeerd en weg verdampt. Als het verdwenen geld eigenlijk gestolen is, verdient het aanbeveling om er een internationaal politieorgaan op te zetten om uit te vinden waar het nu dan is. Als we daar nog geen goede organisatie voor hebben, wordt het tijd dat we die oprichten.

En ondertussen kunnen we misschien het beste afspreken dat het verdwenen geld door fictief noodgeld wordt vervangen. En de gokkende zoon van de huisbaas uit zijn functie ontheven.